Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego małżonkowie dysponują na ogół trzema masami majątkowymi: majątkiem wspólnym, majątkiem osobistym męża i majątkiem osobistym żony. W codziennym życiu te trzy masy majątkowe przenikają się wzajemnie. Jeżeli małżeństwo funkcjonuje prawidłowo, na ogół obydwoje małżonkowie korzystają także z majątków osobistych swoich współmałżonków. Problemy pojawiają się wtedy, gdy małżeństwo się kończy i małżonkowie chcą rozdzielić masy majątkowe, którymi dotychczas zarządzali, aby następnie dokonać podziału masy majątku wspólnego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 33 precyzyjnie określa, co wchodzi w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Podkreślić przy tym należy, że jest to katalog zamknięty, co oznacza, że nie może być zawężony lub rozszerzony decyzją sądu.
Alimenty na rzecz dziecka – kiedy i jak można ich dochodzić?
Do majątku osobistego należą:
1. Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej.
Komentarz: przepis ten oznacza, że wszystkie rzeczy ruchome, nieruchomości, oszczędności itp. nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego, w czasie jego trwania w dalszym ciągu pozostają wyłączną własnością tego małżonka, który był ich właścicielem przed ślubem.
2. Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Komentarz: Jeżeli w czasie trwania małżeństwa jeden z małżonków dostanie spadek, zapis testamentowy lub darowiznę przedmioty te będą wyłączną własnością tego małżonka i nie wejdą do wspólności majątkowej. Np. jeżeli mąż odziedziczy mieszkanie po babci, to będzie to wyłącznie jego mieszkanie, podobnie gdy żonie rodzice podarują samochód, albo określoną sumę pieniędzy.
Komentarz: Jeżeli natomiast darczyńca chce obdarować obydwoje małżonków, to musi swą wolę w sposób jednoznaczny wyrazić w umowie darowizny. Jeżeli darczyńca nie uczyni tego w sposób jasny i jednoznaczny to przedmiot darowizny lub spadku wejdzie do majątku osobistego małżonka.
Rozwód a alimenty na rzecz drugiego małżonka
3. Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom. W praktyce chodzi o prawa majątkowe wynikające z umowy spółki cywilnej określonej w art. 863 k.c.
4. Przedmioty majątkowe służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.
Komentarz: Przykładami rzeczy przynależnych do majątku osobistego są np. ubrania, zegarek, biżuteria, pojazd inwalidzki niezbędny dla małżonka będącego inwalidą, instrument muzyczny, sprzęt sportowy przeznaczony do wyłącznego użytku małżonka. Natomiast nie należy do majątku osobistego samochód, nawet jeżeli korzysta z niego tylko jeden z małżonków, bowiem z istoty swej jest środkiem transportu, z którego korzystać mogą także inni członkowie rodziny. Podobnie do majątku osobistego nie należy biżuteria nabywana jako lokata kapitału.
5. Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.
Komentarz: Najczęściej spotykanym przykładem praw niezbywalnych jest prawo do alimentów, użytkowanie, służebności osobiste, czy przysługujące jednemu z małżonków prawo dożywocia”
6. Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb, lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość.
Komentarz: Renta uzyskiwana z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności zarobkowej albo z powodu zwiększenia się potrzeb, lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość unormowana w art. 444 § 2 i 3 k.c. stanowi ekwiwalent wynagrodzenia za pracę i jest składnikiem majątku wspólnego. Także przewidziane w art. 446 § 3 k.c. jednorazowe odszkodowanie przysługujące jednemu z małżonków z powodu śmierci najbliższego członka rodziny zalicza się zgodnie z poglądami doktryny do majątku wspólnego.
Wspólny majątek – co warto wiedzieć przed rozwodem?
7. Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków.
Komentarz: przykładem takiej wierzytelności może być premia uznaniowa przyznana jednemu z małżonków przez pracodawcę, ale jeszcze niewypłacona przed ustaniem wspólności majątkowej. Jeżeli pieniądze zostaną wypłacone małżonkowi, wejdą oczywiście do majątku wspólnego.
8. Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.
Komentarz: Do tej kategorii zaliczają się w szczególności nagrody przyznane za szczególne osiągnięcia twórcze (literackie, artystyczne, naukowe, techniczne), dokonania artystyczne (np. konkurs piosenkarski), udział w konkursach wymagających wiedzy, osiągnięcia sportowe .
9. Prawa autorskie i prawa pokrewne prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
Komentarz: przepis ten odnosi się do ściśle określonych praw majątkowych małżonka jako twórcy w zakresie praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy.
Czy darowizna lub spadek podlegają podziałowi po rozwodzie? Przykład
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Komentarz: w praktyce najczęściej spotykanym przykładem surogacji jest sprzedaż mieszkania nabytego przez jednego z małżonków przed ślubem i przeznaczenie pieniędzy z tej sprzedaży na kupno większego mieszkania wspólnie ze współmałżonkiem do majątku wspólnego. W takim przypadku kwota zainwestowana przez małżonka z majątku osobistego jest uwzględniana przez Sąd przy podziale majątku wspólnego i w dalszym ciągu pozostaje jego własnością.